Jón Helgason - Úr ljóðinu Áfangar
Séð hef ég skrautleg suðræn blóm
sólvermd í hlýjum garði;
áburð og ljós og aðra virkt
enginn til þeirra sparði;
mér var þó löngum meir í hug
melgrasskúfurinn harði,
runninn upp þar sem Kaldakvísl
kemur úr Vonarskarði.
Plantago major
Ættkvísl   Plantago
     
Nafn   major
     
Höfundur   Linnaeus, Sp. Pl. 112 (1753)
     
Ssp./var  
     
Höfundur undirteg.  
     
Yrki form  
     
Höf.  
     
Íslenskt nafn   Græðisúra (Vogsúra).
     
Ætt   Plantaginaceae (Græðisúruætt)
     
Samheiti   Plantago borysthenica (Rogow.) Wissjul. Plantago dregeana Decne. Plantago major var. borysthenica Rogow.
     
Lífsform   Fjölær jurt
     
Kjörlendi   Vex við hveri, laugar, hús og bæi. Slæðingur í götum og hlaðvörpum. Nokkuð víða á láglendi um land allt.
     
Blómlitur   Móleitur (óásjáleg blóm)
     
Blómgunartími   Júní-júlí
     
Hæð  
     
 
Græðisúra (Vogsúra).
Vaxtarlag   Stönglar eru sívalir og fínrákóttir og gishærðir, uppréttir eða uppsveigðir, 5-30 sm á hæð, en oft dvergvaxin á jarðhitasvæðum.
     
Lýsing   Öll blöðin stofnstæð, langstilkuð. Blaðkan 2,5-10 sm á lengd og 2-8 sm á breidd, nær heilrend eða bugtennt, gishærð, fremur breið, egglaga eða oddbaugótt, bogstrengjótt og mjókkar snögglega í 2-5 sm langan og breiðan stilk. Blómin fjórdeild, smá og ósjáleg, í sívölu, þéttu, þétt saman í 2-12 sm löngu axi. Fræflar og frævur skaga langt út úr blóminu. Krónan móleit með oddmjóum flipum. Bikarblöðin snubbótt, græn, himnurend. Fræflar fjórir, fjólubláir og við minnsta andvara blakta þeir og úr þeim sáldrast frjóduft í miklum mæli.. Ein fræva, sem verður að baukaldini við þroskun og opnast með þverskoru í endann. Blómgast í júní-júlí. LÍK/LÍKAR: Engar. Auðþekkt á breiðum, egglaga eða oddbaugóttum blöðum. Selgresi (Plantago lanceolata) er með mun lengri og mjórri, lensulaga blöð.
     
Jarðvegur  
     
Heimildir   1,2,3,9, HKr
     
Reynsla   "Fræin berast auðveldlega með skófatnaði og dreifist plantan því mjög víða, einkum þar sem jörð er sendin og troðin. Fáar tegundir þola jafnmikið traðk og hún. Í N-Ameríku nefnist hún "Fótspor hvíta mannsins" og hér á landi vegbreið og götubrá. Blöðin eiga að græða sár og draga út gröft, þar af eru komin nöfnin vogsúra (vogur, gröftur), græðiblaðka og læknisblað. Þau voru ýmist lögð heil að sári eða búið til af þeim græðismyrsl í nýrri tólg eða annarri fitu. Á stundum var duft af rótinni haft með í smyrslinu". (Ág.H.)
     
     
Útbreiðsla   Allvíða um landið, ýmist við jarðhita eða sem slæðingur í byggð. Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Meira og minna í öllum heimsálfum; Arktísk
     
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Græðisúra (Vogsúra).
Lystigarður Akureyrar - Eyrarlandsstofa - Sími: 462 7487 - Netfang: gkb@akureyri.is