Halldór Laxness "Blóm eru ódauðleg... þú klippir þau í haust og þau vaxa aftur í vor, - einhversstaðar."
|
Empetrum nigrum ssp. nigrum
| Ættkvísl |
|
Empetrum |
| |
|
|
| Nafn |
|
nigrum |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Linnaeus, Sp. Pl., 1022. 1753. |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
ssp. nigrum |
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Krækilyng |
| |
|
|
| Ætt |
|
Empetraceae (Lyngættin) |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Dvergrunni sígrænn |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Vex í lyngmóum, á melum, í mosaþembum og jafnvel í mýrlendi. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Rauður |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Apríl-maí |
| |
|
|
| Hæð |
|
0.05-0.12 m |
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Jarðlægur, sígrænn smárunni með skriðulum eða uppsveigðum, rauðbrúnum, blöðóttum greinum 5-12 sm á hæð. Sprotarnir trjákenndir og blaðlausir neðan til en þéttblöðóttir til enda. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Blöðin sígræn, þéttstæð, nær stilklaus, aflöng - striklaga, snubbótt, 4-6 mm á lengd og um 1,5 mm á breidd, þykk og með niðurorpnar blaðrendur sem mynda einskonar hólk og því er áberandi hvít rönd á neðra borði þar sem blaðrendurnar koma saman. Í holrúminu geymist raki, svo að plantan þolir bæði mikla sól, hörkufrost og vindasama veðráttu jafnt sumar sem vetur.
Blómin eru þrídeild, örsmá og lítt áberandi, umkringd nokkrum kringlóttum, rauðum háblöðum. Krónublöðin dökkrauð, spaðalaga, um 2-2,5 mm á lengd, útsveigð yfir íhvolf bikarblöðin sem eru móleit, og nær kringlótt. Fræflarnir þrír, dökkblárauðir og standa langt út úr blóminu, hver 5-7 mm á lengd. Ein fræva sem verður að berkenndu steinaldini með 6-9 litlum steinum við þroska. Aldinið í fyrstu grænt, síðan verður það rautt og að lokum svart við þroskun, 5-8 mm í þvermál. Berin eru vel æt, má borða fersk og eru einnig gjarnan notuð í sultu, hlaup og/eða saft. Blómgast í apríl-maí.
LÍK/LÍKAR: Bláklukkulyng. Óblómgað bláklukkulyng líkist krækilyngi en blöðin þó heldur grófari, en í blóma er það auðþekkt.
Krækilyngi er skipt í 2. deilitegundir:
a) Empetrum nigrum ssp. nigrum sem er með einkynja blóm (sérbýli, karl og kvenplöntur) og finnst aðeins á láglendi.
b) Empetrum nigrum ssp. hermaphroditum sem er með tvíkynja blóm (sambýli) og grófari blöð. Þessi deilitegund er miklu algengari hérlendis, bæði til fjalla og á láglendi. Hún ber stærri krækiber og hanga fræflarnir venjulega enn á þeim þegar þau eru þroskuð. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
|
| |
|
|
| Heimildir |
|
1,2,3,9, HKr |
| |
|
|
| Reynsla |
|
"Berin eru etin og eru talin kælandi og lítið eitt herpandi. Mauk er ott búið til úr berjum svo og saftir. Þau þykja góð við þorsta og hita. Láta má lög af berjum gerja og sjóða lítið eitt af horblöðku með. Hvít krækiber hafa fundist á fáeinum stöðum". (Ág.H.) |
| |
|
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
Hefur fundist allvíða á láglendi en vex ekki til fjalla.
Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Arktísk, Kanada, N Ameríka, Evrópa (sérstakl. Skandinavía) |
| |
|
|
|
|