Jón Thoroddsen - Barmahlíð
Hlíðin mín fríða
hjalla meður græna
og blágresið blíða
og berjalautu væna,
á þér ástaraugu
ungur réð ég festa,
blómmóðir bezta!
Sá ég sól roða
síð um þína hjalla
og birtu boða
brúnum snemma fjalla.
Skuggi skauzt úr lautu,
skreið und gráa steina,
leitandi leyna.
Blómmóðir bezta,
beztu jarðargæða
gaf þér fjöld flesta
faðir mildur hæða.
Hver mun svo, er sér þig,
sálar þjáður dofa,
að gleymi guð lofa?
Hlíð, þér um haga
hlýr æ blási andi,
döggvi vordaga
dögg þig sífrjóvgandi!
Um þig aldrei næði,
af þér svo að kali,
vetur vindsvali! |
|
| Ættkvísl |
|
Primula |
| |
|
|
| Nafn |
|
vulgaris |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Huds. |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Laufeyjarlykill |
| |
|
|
| Ætt |
|
Maríulykilsætt (Primulaceae). |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól, hálfskuggi. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Ljósgul m/dökkgulu auga. |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Apríl-maí (vor). |
| |
|
|
| Hæð |
|
10-15 sm |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Blómgast með þeim fyrstu af lyklunum. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Lauf 5-25 x 2-6 sm, öfuglensulaga til öfugegglaga, bogadregin í oddinn, grunnur mjókkar smám saman í stuttan legg með breiðan væng, óreglulega tennt, hárlaus á efra borði en stutthærð á æðstrengjum á neðra borði. Engir eiginlegir blómstönglar. Blóminstönglar allt að 25 sm, uppréttir eða álútir, loðnir. Bikar 1-2 sm, pípulaga, með 5 greinileg rif, oft bleikleitur. Krónan allt að 4 sm í þvermál, flöt skífa, gul með daufa, ógreinilega appelsínugula bletti við grunninn, sjaldan hvít, bleik, rauð eða purpura. Krónupípa jafnlöng og bikarinn, flipar breiðir, skarast og eru grunn- og breiðsýldir. Fræhýði styttri en bikarinn. |
| |
|
|
| Heimkynni |
|
Evrópa, N-Afríka, Tyrkland, Ísarel, Líbanon, Sýrland, Íran, Russland. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Frjór, framræstur, rakaheldinn, ekki of súr. |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
Engir. |
| |
|
|
| Harka |
|
6 |
| |
|
|
| Heimildir |
|
= 1,2 |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Skipting að hausti, sáning að vori, fræ þarf ekki kuldatímabil. |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Steinhæðir, í kanta, í fjölæringabeð. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Algengur í görðum. Myndar knúppa á haustin og bíður síðan fram eftir vetri eftir góðu hlýju veðri til að halda áfram. Mjög harðgerð og auðræktuð tegund. |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
Deilitegundir
ssp. vulgaris Lauf græn á neðra borði, stuttur blaðstilkur, blóm gul. -------------
ssp. balearica (Willk.) W.W. Smith & Forrest. Lauf græn á neðra borði, langur laufleggur, lengri en blaðkan. Blómin hvít. Heimkynni: Spánn (Mallorka). ----------------------
ssp. heterodroma (Stapf.) W.W. Smith & Forrest. Lauf með hvítleit hár á neðra borði. Blóm fjólublá, purpura, rauð, bleik, hvít eða gul. Heimkynni: Suðurströnd Kaspíahafs, Íran & Aserbajan. ----------------
ssp. sibthropii (Hoffmann) W.W. Smith & Forrest. Lauf grágræn (dúnhærð) á neðra borði, mjókka oft í greinilegan legg, sem er næstum jafnlangur blöðkunni. Blóm purpura, lillalit, rauð, bleik eða hvít, sjaldan gul. Heimkynni: N & M Grikkland, Tyrkland, Krímskagi, Kákasus.(Mjög algeng í ræktun á Akureyri.) ---------------
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
|
| |
|
|
|
|